Bulut Mimarisi: Veri Merkezi Ayak İzi Nedir?
Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Çağdaş bağlamda birçok kez söylendiği gibi dijital çağ olarak sınıflandırılan bir çağda yaşıyoruz. Dünya çapında bir salgın Microsoft Teams ve Zoom gibi iletişim kurmak için dijital yolların popülaritesini artırdı ve çok platformlu mesajlaşma uygulaması WhatsApp'ın 2 milyardan fazla aktif kullanıcısı olduğu bildiriliyor. Çevresel açıdan bakıldığında işletmelerin “buluta” geçişinin sürdürülebilirlik kazanımı olarak bildiriliyor. Basitleştirilmiş bir ifadeyle ve belirli bir örnek seçmek için şirketler, verilerini harici sabit disklerde depolamaktan kaçınabilir, bunun yerine verilerini çevrimiçi dosya barındırma hizmetlerinde depolamayı tercih edebilir.
Bugün birçok bulut geçiş şirketine göre bu geçişi yapmak karbon emisyonlarını azaltacak ve sürdürülebilirliği artıracak. Elbette bir kuruluşun buluta geçişini desteklemek ayrılmaz bir maddi unsurdur. Bir araştırma şirket içi veri merkezlerini kullanmanın şirketleri daha az karbon verimli hale getirebileceğini, ancak kullandığımız internetle çalışan veri merkezlerinin oldukça büyük bir karbon ayak izine sahip olduğunu gösteriyor. Google'ın Amerika'nın Oregon eyaletindeki bir şehir olan Dalles'teki Veri Merkezi görünüşte pratik ve endüstriyel, ayrıntılı bir mimari girişim değil ama ölçek başka bir dünyaya ait gibidir. 2016 yılındaki genişlemeden önce tahminlere göre alanı 18.580 metrekare civarındaydı. Bu ölçekteki bir bina çok büyük miktarda kaynak kullanır ve bu tipoloji durumunda tüketilen kaynak sadece toprak değil, aynı zamanda sudur.
2022'nin başlarında Google'ın The Dalles tesislerinin 2021'de ne kadar su tükettiğini açıklandı ve bu rakam yaklaşık 1,2 milyar litreydi. Şirket bilgisayarlarını hem elektrik hem de su ile soğutmak arasında bir denge kurmaya çalıştığından, bu tüketim şehirde kullanılan tüm suyun dörtte birinden fazlasıydı. Böylesine değerli bir kaynağın yaygın kullanımı iklimsel gelişmelerle daha da göze çarpıyor. 2022'nin sonlarında Dalles'in bulunduğu ilçenin çoğunun şiddetli bir kuraklıktan etkilendiği gözlendi.
Veri merkezlerinin ortam üzerindeki etkisi, bilgi işlem cihazlarından genel elektrikli parçalara kadar elektronik atıklardaki muazzam artış nedeniyle donanım sonrası yaşamı da etkiliyor. Atıktaki bu hızlı gelişme, teknolojik yeniliğin baş döndürücü hızıyla ilişkilidir. Bunun nedeni bulut sunucusunun tipik olarak üç yıllık nispeten kısa bir kullanım ömrüne sahip olmasıdır, eski olduğu düşünülen cihazların sürekli olarak elden çıkarılması gerekir.
Bu israfın ölçeği güvenlik endişeleri nedeniyle daha da artmaktadır; bazı kuruluşlar, yeniden kullanılabilir bileşenlerin varlığına rağmen hassas veriler içeren sunucu cihazlarının imha edilmesini talep eder. Bu her saniye gerçekleşen küresel etkileşimleri ve işlemleri mümkün kılan sistemlerde mevcut verimsizliklerin keskin bir yansımasıdır.
Bazı çevreciler veri merkezlerini teşvik edebilecek arazilerin yok edilmesinden yakınırken, diğer yerel yönetimler ekonomik stratejilerinin temel bir unsuru olarak veri merkezleri inşa etmeyi savunuyor. Açık olan şu ki Sheehan Partners ve Benthem Crouwel Architects gibi kişiler tarafından tasarlanan bu merkezler, bireysel binalar oldukları kadar sürdürülebilir bir dijital geleceğin neye benzediğini ve hatta mümkünse nasıl göründüğünü anlamak için ayrılmaz bir yoldur.
1950'lerin veri merkezleri karmaşıktı ama kapsamlı bir yapıdan çok ilkel bir bilgisayar odasıydı. 90'lı yılların veri merkezleri internetin doğuşuyla birlikte, esas olarak kendi tesislerinde şirket sunucu odaları şeklinde daha büyüktü. Günümüzün çok uluslu şirketleri tarafından inşa edilen veri merkezleri, şirketlerin sürdürülebilirlik hedeflerini yönetmelerine yardımcı olmakla birlikte ekolojik zarardan paylarına düşenleri da karşılamalarına yardımcı olan çok büyük girişimlerdir. Bulut çağında olabiliriz ancak bu sürekli genişleyen fiziksel altyapı gerektiren bir çağdır.