Kadın Eliyle Mimarlık: 60 Yıllık Küresel Bir Yolculuk

Mimaride kadın katkısı yadsınamaz. Son yıllarda, kadınların mimarlığa katkılarına değinen yayınlar da ön planda. “Women Architects at Work”, “100 Women”, “The Women Who Changed Architecture” gibi kitaplar, on yıllardır görünmez kalan hikâyeleri bir bir gün yüzüne çıkartıyor. Şimdiyse, bu çalışmaların yanına, Lori A. Brown ve Karen Burns’un editörlüğünü yaptıkları “The Bloomsbury Global Encyclopedia of Women in Architecture”, 1960–2020 adlı iki ciltlik kapsamlı bir ansiklopedi ekleniyor.

60 yılı aşkın bir süreyi kapsayan bu ansiklopedi, glıbal mimarlığı detaylı olarak inceliyor. İçinde mimarlar, tasarımcılar, peyzaj mimarları, şehir plancıları, tarihçiler ve aktivistler hakkında 1.000’den fazla konuya yer veren ansiklopedik eserde, yapıtlar, teorik katkılar, mimari hareketler, kuruluşlar ve pedagojik değişimler detaylı biçimde belgeleniyor.

Editörlerden Lori A. Brown, bir mimarlık dergisine verdiği röportajda şöyle diyor:

"350’den fazla katkıda bulunanın yer aldığı ve 1.150 girişle tamamlanan on yıllık bu çalışma, kadınların yapı çevresini şekillendirmedeki çeşitli ve kapsamlı katkılarını konu alan ilk ulusötesi proje. Amacımız, hem disiplin hem de mimarlığa ilgi duyanlar için mimarlık tarihini dönüştürmeye katkıda bulunmak."

Coğrafi bir düzenle sunulan ciltlerin ilkinde Afrika, Amerika, Asya ve Doğu Avrupa, ikinci ciltte ise Orta Doğu, Okyanusya, Rusya/SSCB, İngiltere ve Batı Avrupa inceleniyor. Her cilt, zaman çizelgesi ve giriş kısmıyla başlıyor, ardından ülke bazlı bölümler ve önemli kadın mimarlara dair öne çıkan örnekler sunuluyor. Ayrıca aktivizm, iş gücü, pedagojik yöntemler, koruma, teknoloji ve küresel ağlar gibi geniş tematik alanlarda denemeler yer alıyor. Bu yapı, okuyuculara hem bireysel mimarlar üzerinden hem de tematik bağlamda gezinti imkânı sağlıyor. Ansiklopedide dünyanın dört bir yanından önemli isimler öne çıkıyor: Mumbai’deki St. Thomas Katedrali’ni restore ederek UNESCO’nun Asya-Pasifik Kültürel Miras Ödülü’nü alan Hintli mimar ve korumacı Brinda Somaya; New York’un en çok ziyaret edilen kültürel simgelerini tasarlayan Diller Scofidio + Renfro firmasının kurucusu Elizabeth Diller; Belçika’da ilk evi tasarlayan kadın mimar Simone Guillissen-Hoa, İspanya’da çağdaş peyzaj tasarımı kültürünü şekillendiren Rosa Barba Casanovas ve dahası… Daha önceki feminist mimarlık kitaplarında olduğu gibi, iki ciltlik ansiklopedi, kadın katkılarını mimarlık tarihinin istisnaları olarak değil, onun evriminde temel bir unsur olarak konumlandırıyor. Bu çok özel başvuru kaynağı tüm mimar ve tasarımcılar açısından önemli bir derleme niteliğinde. Basılı kopyalar Nisan 2026’da çıkacak olsa da, ansiklopedinin içeriği Bloomsbury’nin kurumsal aboneliği aracılığıyla çevrimiçi olarak erişilebilir durumda.