Sürdürülebilir Mimaride Geleneksel Bir Model: Hanok

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Yerel mimarlık, yüzyıllar boyunca doğal malzemeler ve iklime duyarlı inşa teknikleriyle şekillendi. Günümüzün enerji tüketimi yüksek, cam kaplı gökdelenlerine karşılık; geleneksel yapılar, çevreyle uyumlu pasif iklimlendirme çözümleri sunar. Bu yapıların başında ise Kore’nin geleneksel evi Hanok gelir. Hanoklar yalnızca kültürel bir miras değil, aynı zamanda sürdürülebilir mimari için değerli bir referans noktasıdır.

Sürdürülebilir Mimaride Hanok 

Hanok yapıları, çivisiz olarak bir araya getirilen ahşap kolonlar, kirişler ve doğal malzemelerden oluşan duvar sistemleriyle inşa edilir. Duvarlar genellikle toprak, taş ve kireç karışımıyla oluşturulur. Çatılar, içte ahşap paneller, dışta ise pişmiş toprak kiremitlerle örtülür. İki katman arasında kalan kalın toprak dolgusu ise yüksek ısı yalıtımı sağlar.

Genellikle tek katlı olan Hanoklar, güneye dönük olarak konumlandırılır ve merkezinde yer alan avlu sayesinde doğal ışık ve hava sirkülasyonu sağlar. Plan tipolojileri ise iklimsel koşullara göre şekillenir. Kuzey Kore’de çift yapılı, alçak tavanlı planlar kış izolasyonuna hizmet ederken; Güney Kore’de uzun, tek hatlı düzen hava dolaşımını artırır.

Hanok Sistemi Nasıl Çalışır?

Maru: Yaz Serinliği İçin Akıllı Zemin Tasarımı

Maru, hanokun avlu ile odaları arasında yer alan, yükseltilmiş ahşap döşeme sistemidir. Altından geçen hava sirkülasyonu sayesinde yaz aylarında serinlik sağlarken, toprağın nemini iç mekâna geçirmez.

Ondol: Doğal Yerden Isıtma Mucizesi

Ondol sistemi, geleneksel Kore yerden ısıtma teknolojisidir. Ocakta yakılan odunla üretilen sıcak duman, taş plakaların altından geçirilerek zemini ısıtır. Yüksek termal kütleye sahip taşlar, bu ısıyı uzun süre muhafaza eder. Modern versiyonlarında sıcak su boruları ve mineral panellerle birlikte kullanılmaktadır. Bu sistem, günümüzde de ekolojik ısıtma çözümleri arasında öne çıkar.

Karbon Ayak İzi ve Malzeme Tercihi

Hanok yapımında kullanılan ahşap, hem doğal hem de düşük karbon salınımıyla çevre dostudur. Çelik ve beton gibi karbon yoğun malzemelere kıyasla, bir Hanok yaklaşık 92 ton karbonu içinde depolayabilir. Bu miktar, yaklaşık 59 futbol sahası büyüklüğünde bir ormanın karbon emilimine eş değerdir. Bu yönüyle hanoklar düşük karbon ayak izine sahip mimari örnekler arasında gösterilmektedir.

Yok Oluşun Eşiğinden Koruma Sürecine

Tüm bu çevreci özelliklerine rağmen, Hanok tipi konutlar apartmanlaşmanın yaygınlaşmasıyla hızla geriledi. 1940'lara kadar Seul’deki konutların çoğu Hanok iken, 1980’lere gelindiğinde yeni Hanok inşaatları neredeyse durdu. 2000’lerde 24.000 civarında kalan Hanok sayısı, 2020 itibarıyla sadece 8.000’e düştü.

Bugün, bu geleneksel yapılar genellikle turistik konaklama alanlarına dönüştürülerek korunmaktadır. Seul'deki Bukchon Hanok Köyü, hem yaşayan bir mahalle hem de turistik cazibe merkezidir. Diğer bir örnek ise, geleneksel mimarlığın yeniden canlandırıldığı Namsangol Hanok Köyü'dür.

Hanoklar, sürdürülebilir mimari, yerel malzeme kullanımı ve pasif iklimlendirme açısından günümüz yapılı çevresi için değerli dersler sunar. Az işlenmiş ve biyolojik olarak parçalanabilir malzemelerle inşa edilen bu yapılar; enerji tasarruflu, çevreye duyarlı ve uzun ömürlü olmalarıyla öne çıkar. Bu geleneksel ilkeler, modern mimari tasarımlar için hem çevresel hem de kültürel olarak sürdürülebilir çözümler geliştirilmesine katkı sağlayabilir.