Taktiksel Kentleşme Nedir?

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Taktiksel kentleşme, araba merkezli şehir planlamasından uzaklaşarak şehirleri daha yeşil, daha güvenli, daha az kirletici ve daha adil hale getirmeyi hedefleyen bir tür kentsel planlamayı ifade eder. Bu sürdürülebilirlik hedefine yönelik olarak, taktiksel kentleşme, yaya meydanları gibi halk merkezli alanlar yaratarak kamusal alanları yeniden tasarlamayı amaçlar. Taktiksel kentleşmenin örnekleri, büyük ve küçük şehirlerde dünya çapında mevcuttur ve daha sağlıklı, arabasız alanlara geçişi müjdelemektedir. Trafik konileri, yükseltilmiş şerit ayırıcıları ve bitki dolu ahşap kasalar neyi ortak payda yapar? Taktiksel kentleşme uygulayıcılarının, şehirlerde bir zamanlar arabaların veya trafik hatlarının bulunduğu yerlere bisiklet yolları, yaya meydanları, mini parklar veya pop-up yemek alanları yaratmak için kullandıkları araçları oluşturur.

Taktiksel Kentleşme Nedir?

New York'lu kentsel planlamacı Mike Lydon tarafından ortaya atılan ve planlamacı Anthony Garcia ile birlikte yazdığı 2015 tarihli kitabı "Tactical Urbanism: Short-Term Actions for Long-Term Change" (Taktiksel Kentleşme: Uzun Vadeli Değişim için Kısa Vadeli Eylemler) adlı eserinde tanımlanan taktiksel kentleşme, endişeli vatandaşlar, topluluk grupları, bölge işletmeleri veya yerel yönetimler tarafından sürdürülen bir sürdürülebilir kentsel gelişim hareketidir. Bu çabalar, insanların park etmiş veya hareket halindeki araçların hakim olduğu alanlarda bir araya gelmesini sağlamayı amaçlar.

Taktiksel kentleşme uygulayıcıları, şehirleri daha insan dostu hale getirmekle kalmaz, aynı zamanda yayalar, çocuklar, koşucular ve bisikletçiler için daha güvenli yerler tasarlamayı hedefler. Çoğu zaman, belediyelerin eylemsizliği karşısında hayal kırıklığına uğrayan sakinler, tehlikeli kavşaklarda yaya geçitleri boyayarak veya kaza bölgelerine işaretler yerleştirerek inisiyatif alır.. Bir bisikletçinin öldüğü yerde beyaz boyalı bir bisiklet ve çiçek demetleriyle tamamlanan hayalet bisiklet anıtları yaratmak, taktiksel kentleşme uygulayıcılarının güvenli şehirler gereksinimini vurgulayan çarpıcı bir göstergesidir.

Taktiksel kentleşmenin en yaygın formunda, halkın katılımını teşvik eden ve geçici nitelikte olan kamu ve katılımcı faaliyetler yer alır; bu faaliyetlerde insanlar, yol kenarındaki park alanlarını mini parklara, yürüme veya bisiklet yollarına ve sosyal merkezlere dönüştürür. Bu süreçte, bireyler yerel topluluklar için daha güvenli, daha yeşil ve daha adil sokakları savunur. CallisonRTKL'den kıdemli başkan yardımcısı Renee Schoonbeek  "Basit yeşillendirme ve bahçecilik çözümleri bir yana, şehirlerde yaşayan birçok insanın kendi özel açık alanları yoktur; şehirler bu durumu telafi etmek için açık yeşil alanlara yakın konumda daha iyi planlanmalıdır," diye yazdı.

Taktiksel Kentleşmenin Avantajları

Taktiksel kentleşmenin birçok avantajı vardır. Başlıcaları şunlardır:

- Demokratik: Projeleri hayata geçirmek için sakinler, şehir plancıları ve iş grupları dahil olmak üzere birden fazla paydaş birlikte çalışır.

- Ekonomik: Çoğu durumda, taktiksel kentleşme faaliyetlerine katılan bireyler zaten malzemelere (dış mekan mobilyaları, yapay çim vb.) sahiptir ve bunları ortak kullanım için katkıda bulunur.

- Eğlenceli: İnsanlar doğaları gereği sosyaldir ve arkadaşları ve komşularıyla bir arada olmayı sever.

- Sağlıklı: Otomobil emisyonlarından kaynaklanan kötü hava kalitesi, dünya çapında erken ölümlerin ve kardiyovasküler hastalıkların önde gelen nedenidir. Taktiksel kentleşme, araç trafiğini azaltır veya geçici olarak ortadan kaldırdığı için yayalar temiz havadan faydalanır.

Taktiksel Kentleşmenin Dezavantajları

Taktiksel kentleşmenin birkaç dezavantajı vardır, örneğin:

- Sürücülerin direnci: Şehirde çalışan bazı insanlar toplu taşımayı sevmeyebilir veya evlerinden ona erişimi olmayabilir.

- Geleneksel şehir plancıları tarafından beğenilmemesi: Milyonlarca dolarlık yol ve köprü projelerini denetlemeye alışkın şehir çalışanları, küçük, geçici taktiksel kentleşme girişimlerini rahatsız edici veya önemsiz bulabilir.

- Yoğun nüfuslu şehirlerde uygun olmaması: Yeni Delhi veya Mexico City gibi bazı şehirler o kadar kalabalıktır ki, taktiksel kentleşme projeleri için alan yaratmak zor olabilir.

Taktiksel Kentleşme Örnekleri

Dünya genelinde taktiksel kentleşme örnekleri çoktur. 2020 yılında, dünya Covid nedeniyle kapanırken, şehirleri açık hava etkinliklerine daha uygun hale getirme çabaları genellikle halk sağlığı adına yerel yönetimler tarafından yönlendirildi. Vatandaşların ezici olumlu tepkileri, bu değişikliklerin şehir yaşamının kalıcı bir parçası haline gelmesini sağladı. Taktiksel kentleşmenin bazı örnekleri aşağıdaki gibidir.

Seattle

2020'de Covid, Pasifik Kuzeybatısı'na vurduğunda restoranlar, barlar ve diğer küçük işletmeler kapanırken, Ballard Caddesi'nde kaldırımda ve sokağa doğru pergolalar inşa etme fikri herkes için bir umut oldu. Komşular, haftalık çiftçi pazarına ve işletmelere destek vermek için akın etti. Seattle Ulaştırma Departmanı (SDOT), sokak park alanlarından elde edilen gelir kaybından şikayet etti ve tarihi bölge kurulu geçici inşaatlara karşı çıktı. Destekleyici bir belediye meclis üyesinin yardımıyla, işletmeler, yapıları bölgenin tarihi doğasına uyacak şekilde yenileme şartı ile pergola fikrini devam ettirecek bir kararname çıkararak yeniden hayata döndü.

San Francisco

Orijinal Park(ing) kurulumu 2005 yılında San Francisco'da gerçekleşti. Araba kullanımından kamusal alanları geri alıp bunları sanat, kültür ve oyun için halka geri vermeyi amaçlayan açık kaynak kentsel tasarım ile ilgilenen üç tasarımcının ürünü olan Park(ing) Günü, şimdi dünya çapında yüzlerce yerde yıllık bir etkinlik haline geldi. Bir sonraki etkinlik 20 Eylül 2024'te yapılacak. Her biri benzersiz bir kişiliğe sahip olsa da, genellikle dış mekan mobilyaları, yapay çim ve saksılar içerir. O zamanki San Francisco belediye başkanı Gavin Newsom, park alanlarının topluluk gücünü fark ettikten sonra, projeyi şehir genelinde genişletmek için Groundplay'i başlattı.

Berlin

Sürdürülebilir bir şehrin anahtarı olan toplu taşıma, bulaşıcı bir virüs karışımına girdiğinde her şey değişir. Hızlı düşünen bir şehir çalışanı, bisiklet sürmenin okula veya işe gitmenin ana yolu olmasını sağlamak için yola çıktı. 16 milden fazla geçici bisiklet şeridi doğdu ve anında başarıya ulaştı. Alman Bisikletçiler Birliği, şehir içi bisiklet sürmenin %25 arttığını tahmin etti. Popülerlikleri, şehrin onları kalıcı hale getirmeye karar vermesine neden oldu. Kentsel sürdürülebilirlik aktivistleri burada durmadı. Bu girişimle birlikte Berlin, Paris ve Barselona gibi diğer Avrupa şehirlerinin yolunu izleyerek 100'den fazla sokağı yayalara güvenli ve hava kirliliğinden arındırılmış alan olarak geri kazandı.