Eğitim Yapılarında Atık Yönetiminde Yeni Bir Yaklaşım Beykoz Deneyimi
Yeşil Okul Projesi, İstanbul Beykoz’da seçilen okullarda çevre bilincinin, çevre yönetiminin ve bu kapsamdaki atık yönetiminin iyileştirilmesine katkıda bulunmak için uygulanan bir proje. Atıkların geri kazanılması için sistemin ilk ve en önemli aşaması olan atıkların kaynağından ayrıştırılmasını esas alan proje kapsamında yaklaşık 10 okulda çeşitli eğitimler verildi. Verilen eğitimlerde ise öğrencilere atığın ne olduğu, çeşitleri, geri dönüşümünün nasıl yapıldığı gibi bilgiler verildi. Proje kapsamındaki her okul için bahçe tipi kompost ünitelerini ERS Çevre Teknolojileri firması sağlarken diğer proje ekipmanları Yön Temizlik firması tarafından temin edildi. ERS Çevre Teknolojileri Ar-Ge ve Pazarlama Müdürlüğünde görev yapan, projenin… Gülşen Nişli ise projenin hayata geçirilmesi için yoğun bir çaba harcadıklarını belirtiyor. Nişli, bu ve benzeri projeler aracılığıyla ezberci öğretim sisteminin önüne geçileceğini söylüyor. Çevre Kulübü, öğretmen ve öğrencilerinin rehberliğinde geri dönüşüm ile ilgili bilgilerin anlatılması, atık yönetimi uygulamalarında öğrenci, öğretmen ve velilerin birlikte çalışmasının sağlanması ise projenin asıl hedefini oluşturuyor.
Halkın KAtılımını Teşvik Eden Bir Proje
Proje kapsamında öğrencilere öncelikle değerlendirilebilir kuru atıklar ile yaş atıkların karıştırılmamasının gerektiği vurgulandı. Atıkların ayrı toplanması ve geri kazanım sisteminin sürdürülebilir bir nitelik taşıması için halkın da katılımının gerektiği düşüncesi, projenin temellerinden birini oluşturuyor. Bundan dolayı, haftanın belirli günlerinde, öğrencilerin dışında halkın da atıklarını okula getirmesi ve geri dönüşüme katkıda bulunması sağlandı. Bu sayede okullarda ve evlerde oluşan atıkların (ambalaj atıkları, atık piller, bitkisel atık yağlar, elektronik atıklar, organik atıklar) tüketiciler tarafından kaynağında ayrı toplandıktan sonra okullara getirilmesi ve daha sonra türlerine göre ilgili tesislerde geri dönüşümünün/geri kazanımının sağlanması, proje kapsamında uygulandı.
Atıklar Ayrıştırılarak Lisanslı Firmalara Gönderiliyor
Projede her atık türü için belirlenmiş olan bir sistem sayesinde her sınıfa özel olarak tasarlanmış mavi renkli geri dönüşüm kutuları yerleştirildi. Buralarda biriken ambalaj atıkları toplama ayırma tesisinde çeşitlerine göre ayrıldıktan sonra lisanslı geri dönüşüm tesislerine gönderiliyor. Atık pil konteynerinde ve evlerde küçük kutularda biriktirilen atık piller, düzenli depolamaya ya da geri kazanım tesislerine teslim ediliyor. Ayrıca okulların kantinlerinde ve öğrencilerin evlerinde biriktirdiği bitkisel atık yağlar da belirlenen toplama günlerinde toplanarak lisanslı geri dönüşüm tesislerine gönderilmesi sağlanıyor. Tabii bu sistem elektronik atıklar için de geçerli. Okuldan ve mahalle sakinlerinden gelen elektronik atıklar toplanarak lisanslı geri dönüşüm tesislerine gönderilmesi aynı şekilde sağlanıyor.
Kompostlaştırma İşlemini Öğrenciler Yaptı
Projenin en önemli aşamalarından birini de organik atıkların öğrenciler tarafından kompostlaştırması aşaması oluşturuyor. Her okul için temin edilen kompost makineleri vasıtasıyla, çocukların okulda oluşan organik atıkların kompostlaştırılması işlemini kendilerinin yapması sağlanıyor. Oluşan kompost, okullardaki bahçelerde toprak iyileştiricisi olarak kullanılıyor. Projede bahçe tipi kompost makinesinin özellikle tercih edilmesinin nedeni, öğrencilerin kompostlaştırma işlemini kolaylıkla ve hijyenik bir ortamda uygulayacak olmaları. Öğrenciler okulda, özellikle beslenme saatlerinde oluşan meyve, sebze kabuklarını, kantinde oluşan yiyecek atıklarını ve okul bahçesindeki çim vb. atıklarını kaynağında ayrı olarak yeşil renkli organik atık kutularında topluyorlar. Öğrenciler daha sonra kompostlaştırma işlemini kompost makinesinde, birebir uygulayarak organik atığın komposta dönüşme evrelerini ayrıntılı olarak uygulamış oluyorlar.
Uygulamalar Raporlandı
Proje, öğrencilerin çevre ile ilgili sorunları tanımalarına, çözüm üretmelerine ve tartışma becerileri kazanmalarına katkı sağlayan bir proje. Doğal kaynakların korunması ve geri kazanım konusunda yapılacak olan faaliyetlerle çevre bilincinin gelişmesinde önemli bir yeri olan projenin Türkiye’de okullarda uygulanacak olan atık yönetimine yeni bir yaklaşım da getiriyor. Proje kapsamında yapılan uygulamalar raporlanarak ayrıca bir sonuç raporu da oluşturuldu. Bu sayede öğrenci ve öğretmenler için yapılan sunumlar, geri kazanımın faydalarını anlatan tanıtım broşürleri, düzenli aralıklarla eğitimler ve geziler düzenlenerek çevre bilinçlendirme faaliyetleri, okullara getirilen ve okullardan uzaklaştırılan atıkların türleri ve miktarları düzenli olarak atık veri sistemine kaydedildi. Bu verilen ışığında eski sistemle karşılaştırılarak yeni geri kazanım sisteminin veriminin değerlendirilmesi, projenin ekonomik, sosyal, çevresel ve teknolojik etkileri, çevre bilincinin oluşmasına olan etkisinin değerlendirilmesi, proje bölgesindeki atıkların geri kazanım oranındaki artış vb konuları içeren bir rapor ortaya çıkmış oldu. Atıklar için atık envanteri oluşturulması, proje sonuç raporunda kullanılması ve projenin farklı safhalarında verimin gözlemlenmesi ve iyileştirmeler yapılmasında kaynak oluşturulması amacıyla tür ve miktar bazında atık veri sisteminin oluşturulması son derece önemli. Projedeki çevresel faaliyetlerin, ulusal mevzuata ve uluslararası kabul görmüş yönetim sistemine uygun olarak yönetilmesi, çevre bilinci konusunda eğitimler verilmesi ve bu konuda bireysel sorumluluk almaya teşvik eden bir kültürün geliştirilmesi, yurtdışında uygulanmakta olan ancak ülke içinde yaygın olmayan kompost makinesi vb. teknolojilerin kullanılmasının ulusal teknolojik gelişmeye katkı sağlaması da hedefleniyor. Proje boyunca öğrencilerin kompost makinesine olan ilgisi ise çok önemli bir gelişme. Uygulamalar sırasında öğrencilerin kompost makinesine “toprak yapma makinesi”, “gübre yapma makinası” veya gülerek söyledikleri “komposto yapma makinası” deyimleri bile öğrencilerin öğretim sisteminde bir projeyi uygulayarak öğrenmelerinin ne kadar önemli olduğunun göstergesi.