Güneş Koruyucu Cepheler
Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Mimari tasarım alanında güneş ışığının ikiliği, özellikle de yapılı çevre ve mimariyi tanımlayan malzemeler aracılığıyla onunla nasıl etkileşime girileceği sorusunu ele alırken büyüleyici zıtlıklar sunar. Güneşin bu disiplindeki etkisi, güneş ışığıyla etkileşimin kafes gibi unsurlar aracılığıyla ortaya çıktığı İspanyol mimarisinin de gösterdiği gibi, bazı ülkelerin kültürel mirasının önemli bir parçası haline gelmiştir. Bu kafesler, Elhamra gibi yapılarla örneklenen Orta Çağ'dan Casa Gomis ve tarihi anıtlar olarak kabul edilen 20. yüzyıl yapılarına kadar binaların cephelerinde fark edilebilir.
Binanın dış yüzü olan cephe, genellikle doğrudan güneş ışığına maruz kalan mimari bileşendir. Bu önermeden yola çıkarak, çevreye açıklık ile korunma ihtiyacı arasında bir diyalog kurmaya ve böylece işlevsellik ile estetik arasında bir sinerji yaratmaya çalışıyoruz. Bu bağlamda, güneş koruyucu cepheler çeşitli yaklaşımlarla geliştirilmiş ve bu tasarım koşulunu ele alma kabiliyetleriyle öne çıkmıştır. Bu nedenle, çeşitli yaklaşımlar aracılığıyla teknik özellikleri ve maddeselliği ile öne çıkan İspanyol markalarının güneş kontrol çözümleri aşağıdaki gibidir.
Seramikler
Seramik, düşük ısı iletkenliği ve dayanıklılığı gibi nitelikleri sayesinde öne çıkan bir malzemedir. Bu ısının içinden kolayca aktarılmasına izin vermediği ve hava koşullarının neden olduğu hasara direnebileceği anlamına gelir. Malzemenin çok yönlülüğü, çeşitli biçim ve desenlerin kombinasyonuna olanak tanıyarak hem dikey hem de yatay yönlerde kurulumu mümkün kılar.
Güneşten koruyucu cephelerde, seramik tekstil sistemlerinden havalandırmalı cephe sistemleri oluşturan özel seramik cephe parçalarına kadar çeşitli seramik uygulamaları gözlemlenebilir. Bunlar termal ve akustik avantajlar sunmanın yanı sıra kendine özgü dokularıyla fark edilebilen estetik nitelikleriyle de öne çıkmaktadır. T House'da görüldüğü gibi cephe çift cidara sahip. Bu projede "birinci cephe" pencereleri içerirken, ikinci cephe çevreyle uyum sağlıyor. Buna karşılık, Bill & Melinda Gates Computer Science & Engineering Center, seramik ve yarı saydam unsurları bir araya getirerek, iç mekandan dış mekana kontrollü manzaralar sunarak proje içinde mahremiyet sağlıyor.
Kaplamalar ve Paneller
Bina kabuğunun tasarlanması, içinde ne olduğunun tasarlanması kadar önemlidir. Bu bağlamda, kabuğu oluşturacak sistem ve malzemelerin seçimi, sadece estetik amaçlar için değil, aynı zamanda güneşten koruyucu işlev gören unsurları da içerecek şekilde kritik önem taşır. Havalandırmalı cepheler olarak bilinen bu sistemlerde, paneller ve kaplamaların kendileri güneşten koruyucu olarak işlev görürken, dış cephe ile ana yapı arasındaki boşluk, ısı transferini en aza indiren bir termal bariyer işlevi gören bir oda oluşturur.
Bu cephelerde, çeşitli tasarım yaklaşımlarını bir araya getirmek için çok çeşitli malzemeler kullanılmış. Bu, Les Coteaux Fleuris okulunda örneklendiği gibi, hacimleri tamamen saran doğal arduvaz kullanımının yanı sıra cephede malzeme ve kompozisyon dengesi sağlayan tasarımları da kapsıyor. Bu dengeli yaklaşım, hem Aspen Sanat Müzesi'nin ahşap kaplamasında hem de Jardim Pamplona'daki polimer beton panel uygulamasında görülüyor. Her iki projede de malzeme ve kompozisyon kombinasyonu, yapının kendine özgü estetiğini şekillendirmede önemli bir rol oynamaktadır.
Cam, Panjur ve Gölgelikler
Opaklık ve sağlamlık, güneşten koruma sağlayan bir cephe elde etmek için iki ortak özellik gibi görünmektedir. Ancak gerçek şu ki bazı malzemeler diğerlerinden daha iyi performans gösterse de, herhangi bir tasarım sürecinde binanın fırsat alanlarını ve kullanılacak sistem ve malzemelerin niteliklerini bilmek gerekir. Bu ilgili her bir unsurun özelliklerini geliştirmeyi mümkün kılar.
Bu nedenle, tek bir cam katmanı tek başına en iyi performansa sahip olmayabilir, ancak çift cidarlı cephelerde uygulanması, havalandırmalı cephelerle aynı prensibi kullanarak sağlamlık sağlayan ve güneş koruyucu olarak işlev gören zarfların oluşturulmasını sağlar. Cam cepheler söz konusu olduğunda, camın nasıl oluşturulduğu, kalınlık ve cam katmanları arasındaki boşluk, genellikle güneş ışığı çalışmaları yoluyla dikkate alınması gereken kritik hususlar olarak temel hale gelir. Buna ek olarak, panjur ve gölge sistemleri, ister geleneksel olarak iç mekana yerleştirilsin ister teknik dış panjur olarak kullanılsın, bir binanın korunmasını artırabilir. Bu sistemle ilgili olarak, güneşten etkili bir koruma elde etmek için jaluzilerin kumaşının ve renginin seçimi çok önemlidir.
Genel anlamda mimarinin gelişimi boyunca, yaklaşımlardan biri, binaların iç kısımlarında ışık ve gölge ile oynayarak çarpıcı etkiler yaratmak için güneş ışığının etkisini arttırmak olmuştur. Buna karşılık, diğer öneriler, tasarıma uyumlu bir şekilde karışan ve aynı zamanda cephede estetik jestler oluşturan unsurların entegrasyonu yoluyla güneşten korunmaya odaklanmıştır. Bu yaklaşım aynı zamanda biyoklimatik bir tasarım stratejisi olarak da sunulmaktadır.
Gerçek şu ki güneşten korunma konusunda doğru ya da yanlış bir yaklaşım yoktur, çünkü mimari ve güneş arasındaki etkileşim, sürekli gelişen, yeni ve çeşitli çözümler düşünen mimari üretim ve malzemelerinde yinelenen bir konudur ve olmaya devam edecek.