RESET: Tropikal Bölgelerde Sürdürülebilir Mimari için Bir Norm
Sürdürülebilir yapıların sertifikasyonu son birkaç yıldır mimaride önemli bir trend haline geldi ve bir çok insan yapılarda sürdürülebilirliğin önemi konusunda hemfikirken bunun nasıl başarılacağı ise tartışmaya açık.
Şehir planlama ve mimarlık alanında çalışanlar için en mantıklı ilk adım uygulanabilir ve erişilebilir çözümler bulmak ve bunları desteklemek için mimarlığın beceresine dayanan kanun yapmak olmuştur. Bunu başarmak için yeni normlar oluşturmak gerekliydi ve bu hiçbir yerde tropikal bölgelerdeki mimariden daha açık ve net değildi.
“Daha çok mimari ve daha az teknoloji ile sürdürülebilirlik” RESET formülünün mantrası. Başka bir deyişle teknolojiye yönelmekten çok tasarıma odaklanmak ve teknolojiyi sadece kesin bir ihtiyaç durumunda dozunu azaltarak kullanmak. RESET’i tasarlayanlar için teknoloji dizaynın yerine geçmemeli, onu desteklemeli. Tasarım öğesine odaklanarak sürdürülebilirlik yerel ekonomileri, bağımsızlığı, bir yerin iklim ve sosyoekonomik koşullarını hesaba katan becerileri destekleyerek mikrokozmik düzeyde başarılabilir.
RESET’te tanımlanan prensipleri sadece şuna odaklanıyor: yerel yenilenebilir kaynakları ve işçiliği kullanarak yerel iklim ve ekonomi için ve bunlarla uyumlu olarak inşa etmek. Modern mimarlığa olan bu yaklaşım sadece bir toplumun ekonomisini değil, aynı zamanda kendi mimari geleneklerini sağlamlaştırmalarına imkan vererek yerel kültürü de destekliyor.
İnşaat sektörünün çevresel etkisinin sadece yapıların çoğu sürdürülebilirlik sertifikasına sahip olduğunda azalacağı inancıyla RESET, dünyadaki yeni inşaatların en büyük payına sahip olan büyük ölçekli inşaatlar için bir norm olarak hazırlandı. Bu yüzden RESET’in normları düşük maliyetli sosyal konutlardan daha karmaşık yapılara kadar her şeyi kapsar.
Tanımlanan vizyonları ile 1994 yılında Costa Rica’da kurulan kar amacı gütmeyen bir organizasyon olan Institute for Tropical Architecture’dan bir ekip Costa Rica’nın modern mimari pratiklerine uygulamak amacıyla RESET’in norm ve düzenlemelerini yazdı.
“Tropik bölgeler 108 ülkenin sınırları içerisinde yer alıyor. Dünya nüfusunun %50’sine ev sahipliği yapıyor, Dünya genelindeki ormanların %70’ine sahip ve dünyanın yaşanabilir alanlarının %40’ını oluşturuyor. Dahası bu bölgelerdeki 100 ülke ekonomik açıdan gelişmekte olan ülkeler olarak sınıflandırılıyor.”
Bu veriler bizi tropik bölgelerdeki ülkelerde gerçekleşmeden global ölçekte sürdürülebilir gelişmenin başarılamayacağı sonucuna götürüyor. The Institute for Tropical Architecture'ın normlarının oluşumuna neden olan bir gerçek bu.
Enstitü tarafından hazırlandıktan sonra RESET, The Federated College of Engineers and Architects of Costa Rica ve INTECO'ya (The Technical Standards Institute of Costa Rica) bağışlandı. Bu kurumların desteğiyle RESET kuralları Mayıs 2012 yılında ulusal yönetmelik haline geldi. INTECO, RESET onayı istenen binaları değerlendiren farklı komitelerin yardımıyla uygulamayı yönetiyor. Bugün RESET, INTE C 170:2020 geçerliliğini koruyor.
Kosta Rika’nın mimar ve mühendisleri için the Federated College of Engineers and Architects’ten RESET danışmanlık lisansı almak mümkün. Bugüne kadar 60'ın üzerinde profesyonel sertifika aldı. Dahası bazı devlet kurumları binaları için RESET standardı talep etmekte yine de RESET opsiyonel bir sertifikasyon metodu olarak görülmeye devam ediyor.
RESET sertifikasyonu almak için bir binanın etkisinin belirlenmesi amacıyla bir genel durum formu doldurulmalı. Bu form diğerlerinin yanında, çevreleyen bölgenin kapsamlı gelişimini, nüfus yoğunluğunu ve kamu hizmetlerine ve toplu taşımaya yakınlığı değerlendiriyor. Bu faktörlerin her biri için genel etki oranını belirleyen bir not veriliyor. Tek bir aile ve birden fazla bölümden oluşan mesken binaları beyaz, daha küçük binalar sarı, büyük binalar turuncu ve büyük çevresel etkisi olan binalar kırmızı olarak sınıflandırılıyor.
Etki oranlarının uygun bulunması için binaların her bir kategoride belirlenen kriterlerde az %70 puan alması gerekiyor. Beyaz kategoride 40, sarıda 61, turuncuda 97 ve kırmızıda 120 kriter bulunuyor. Hepsinde RESET sertifikasyonu için 120 kriter söz konusu.
RESET 7 bölümden oluşuyor: 1 – 27 kriter ile Mekansal Kalite ve Wellbeing, 2 – 24 kriter ile Çevre ve Ulaşım, 3 – 11 kriter ile Sosyoekonomik Yönler, 4 – 19 kriter ile Zeminler ve Peyzaj, 5 – 15 kriter ile Materyaller, 6 – 15 kriter ile Su Kullanım Optimizasyonu ve 7 – 9 kriter ile Enerji Optimizasyonu.
7. Bölümün en az kritere sahip olması bir şey ifade etmez. RESET standartları elektrik tasarrufunu desteklese de bu bölüme çok odaklanmıyor. Çünkü Kosta Rika’nın elektrikten güç üretimi hâlihazırda düşük bir etkiye sahip, elektriğin %97’si yenilenebilir kaynaklardan sağlanıyor. Diğer ülkelerde ise bu kategoriye çok daha fazla ağırlık verileceğe benzer.
Sertifikasyon süreci boyunca RESET lisanslı profesyoneller bir binanın şu kategorilerdeki uygunluğunu gösteren verileri topluyor: proje tasarımı, inşaat ya da yapı operasyonları. Daha sonra bu veriler son değerlendirme ve sertifikasyon için INTECO’ya sunuluyor.