Rönesans Mimariyi Nasıl Etkiledi?

Orta Çağ olarak bilinen uzun bir dönemden sonra dünyayı keşfetme eğilimi ile birlikte hem doğayı inceleme hem de taklit etme arzusu artmaya başladı. MS 1400-1600 yılları arasında Avrupa güzel sanatlar, resim, heykel ve Mimaride önemli bir canlanmaya tanık olacaktı. Fransızca'da “yeniden doğuş” anlamına gelen “Rönesans”, tipik olarak Avrupa tarihinin bu dönemine atıfta bulunur. Rönesans en çok İtalya ile ilişkilendirilmesine rağmen, İngiltere ve Fransa gibi ülkeler dahil olmak üzere Rönesans’ın başlattığı aynı kültürel değişimlerin birçoğu farklı zaman ölçeklerinde geçmiştir.

Rönesans'ın başlangıcından önce, Avrupa'ya süslü ve asimetrik Gotik Mimari hakimdi. Veba tarafından yutulan kıta, nüfusunun yaklaşık üçte birini kaybetti ve toplumu ekonomik, sosyal ve dini etki açısından büyük ölçüde değiştirdi. Avrupa'nın Rönesans'a girmesine katkıda bulunan dönem, Gotik sanatın bir evresinden sonra “Hümanizm” kavramlarının yükselişi ve bireyciliğin özüne çok önem verme fikri yeni bir mimari çağı başlattı. Hümanizmin etkisi, özellikle sanattaki tasvirlerde bireysel figürün ortaya çıkmasını, daha fazla gerçekçiliği ve detaylara gösterilen özeni içeriyordu.

Rönesans hümanizmi üzerine, “Bir düşünce yöntemi olarak Rönesans Hümanizminin evrimi”. İnsanın dini ve dindarlığı geliştirmek yerine doğaya hâkim olma girişimleri.”- Robert Wilde

Rönesans’ın Doğuşu

15. yüzyılda Floransa, İtalya büyük bir refah döneminin habercisiydi ve Rönesans’taki mimarlık tarzının gelişimine damgasını vurdu. Burada yeniden doğuş, Medici ailesi de dahil olmak üzere varlıklı patronların bilinçli bir şekilde altın çağını yeniden canlandırması ile sanat ve klasik öğrenime olan hayranlıkların başlatmasıyla ortaya çıktı. Rönesans sanatçılarının patronları olmak, yeni güçlü ailelerin zenginliklerini göstermeleri ve sosyal hareketliliklerini artırmaları için popüler bir yöntemdi.

Rönesans’ın etkisi İtalya'nın kalbinden başlayarak geri kalanına ve ardından Batı Avrupa'ya yayıldı. Bu klasik öğrenmenin yeniden canlanması, klasik Roma ve Yunanistan'ın oldukça simetrik ve geometrik olarak orantılı binalarından etki istedi. Ağırlıklı olarak pilastrlar, yarım daire kemerler, düzenli sütun, lento ve kubbe düzenlemeleri gibi mimari özellikler Rönesans mimarisinde görüldü.

Birçok kişi tarafından Erken Rönesans'ın orijinal mimarı olarak Fillippo Brunelleschi (1377-1446) kabul edilir. Bu dönemin ilk binası ise Catthedrale di Santa Maria del Fiore (Floransa'nın katedrali) olarak tanımlanır. Brunelleschi, iki yüzyıl boyunca Medici'nin himayesinde dünyanın en büyük duvar kubbesini yaratmak için bir plan tasarladı. Tasarımında Gotik kaburgaları ve sivri kemerleri koruyan yeni kubbe, Pantheon gibi Antik Roma'nın büyük kubbelerinden etkilenmiştir.

Catthedrale di Santa Maria del Fiore

Katedral, destekler veya iskele olmadan inşa edilmiş olup, tasarımında matematik ve fizik yasalarının kapsamlı bir şekilde kullanır. Brunelleschi, katedralin tasarımında katmanlı sekizgen kubbeyi güçlendiren yatay taş ve zincir halkalı bir iç kubbe olan iki kubbenin inşasını önerdi. Buna ek olarak Brunelleschi, tuğlanın döşenirken kendi kendini güçlendirmesine izin veren yeni bir balıksırtı deseni başlattı. Bu büyüklükte ve teknikte bir kubbe daha önce hiç yapılmamıştı ve günümüzde hala önemli bir mühendislik başarısı olarak görülüyor. Katedralin yapımı 1436 yılında tamamlanmıştır.

Rönesans Mimarları ve İnşa Teknikleri

Rönesans mimarisinin gelişimindeki bir diğer önemli figür ise, hem Hümanist bir teorisyen hem de tasarımcı olan Leon Battista Alberti'dir (1402-1472). Alberti’nin çalışmaları arasında Palazzo Rucellai ve 15. yüzyıl Floransa'sındaki Santa Maria Novella kilisesinin cephesi yer alıyor. İki eser de eskilerin mimarisinden büyük ölçüde etkilenmiş ve yeni bireyselci düşünceyle uyumlu olmuştur.

Palazzo Rucellai (1446-51), Rönesans mimarisinin gelişen özelliklerini, pilastrların ve saçakların birbirleriyle orantılı bir şekilde kullanılmasını ve klasik sütun düzenini sunar. Farklı klasik düzenlerin somutlaşması Kolezyum'a benzer bir etki yaratır, yapı dönemin kale benzeri yapılarından daha zarif hale gelir.

Bu dönemde mimarlar, model olarak Toskana, İyonik, Korint, Kompozit ve Dorik dahil olmak üzere Roma sütun düzenlerinden etkilendiler. Bu siparişler, tek bir entegre sistem olarak kullanılan yapısal veya dekoratif özellikleri içeriyordu. Kubbe, Brunelleschi'nin başarısından sonra da popüler oldu. Bu, Orta Çağ'da çok nadiren kullanılan bir özelliktir. Kubbenin keşfinin ardından, Roma'daki Aziz Petrus Bazilikası (1506-1626) inşa edildi (esas olarak Donato Bramante, Michelangelo, Gian Lorenzo Bernini ve Carli Maderno tarafından tasarlandı). Bu özellik, Rönesans kilise mimarisinde vazgeçilmez bir unsur haline geldi ve Barok döneminde de popülerliği devam etti.

Matbaanın İcadı ve Rönesans’a Etkisi

1440'ta matbaanın gelişi, Rönesans dönemini büyük ölçüde etkileyen bir başka önemli andı. Kitaplar, ilk el yazısı yöntemlerine göre çok daha düşük bir maliyet ve oranda seri olarak üretilebiliyordu. Fikirler, icat edilmeden önce mümkün olmayan bir şekilde hızla paylaşılabilirdi. Mimarlık artık sadece pratik değildi. Sadece mimarlar tarafından değil, patronlar tarafından da teorik tartışma konusuydu. Andrea Palladio (1508-1580), Yüksek Rönesans sırasında 1570’te “l Quattro Libri Dell'archittetura”yı yayınladı (Mimarlığın Dört Kitabı olarak tercüme edildi). Pek çoğu, bu baskının dağıtımının, Rönesans fikirlerinin Avrupa'ya yayılmasından sorumlu olduğuna inanıyor ve kendisi için ünlü olmaya devam ediyor. Bu kitap Palladian penceresi gibi mimari özelliklerin yaratılmasında da etkili olmuştur.

İtalya ve Rönesans

Bilim adamları tarafından ikinci Rönesans şehri olarak kabul edilen yer Roma, İtalya’dır. Dönemin en önemli mimari ve kültür merkezlerinden biri olan Roma aslında Rönesans mimarisine aittir. Örneğin Roma Katolik Kilisesi (daha Hümanist temalardan farklı olarak) kendisini saray olarak ve güçlü dini temalar ile sunar. Yüksek Rönesans döneminde Donato Bramante, Tempietto'nun (1503) tasarımından sorumluydu. Mimari bir kalıntı olarak kabul edilen yapı, kubbe ve Dor temalı peristilden oluşan dairesel bir görünümde olup, üzeri bir korkuluk ile örtülmüştür. Mükemmel orantıları ve antik mimariye doğrudan göndermeleri ile Tempietto, Yüksek Rönesans mimarisinin somutlaştırılmasının önde gelen bir örneğidir.

Geç Rönesans Dönemi

Geç Rönesans döneminde hem dekoratif hem de dekoratif klasik özelliklerin kullanımı çok daha yaygın hale geldi. Barok dönemine geçişe kadar bazı bölgelerde hüküm süren maniyerizm ortaya çıktı. Aşırı karmaşıklık ve artan gelişmişlik ile karakterize edilen Maniyerist mimarlar, klasik antik dönemden büyük ölçüde etkilenmeye devam ettiler, ancak antik mimaride yararlanmak için başka nitelikler aradılar. Bu, Baldassare Tommaso Peruzzi'nin Roma’daki Palazzo Massimo alle Colonne için tasarımında görülebilir. (1532-1536). Yapı, Rönesans mimarisinin daha önceki örneklerinde gösterildiği gibi daha pasif bir form olarak kalmaktan ziyade, üzerine inşa edildiği oturma yerine uyacak şekilde kıvrılan cephe olan Maniyerizm'in özelliklerini gösterir. Klasik düzen sınırlı kalır ve üst katların pencerelerindeki ayrıntılı silmeler, yapısal ilişkilerden çok dekoratif niteliklere vurgu yapar.

Rönesans'ın Floransa, İtalya'da doğuşu, stil İngiltere, Bohemya, İspanya, Portekiz, Macaristan vb.'de ortaya çıkmaya başladıkça Batı Avrupa'da şok dalgaları gönderdi. Rönesans’ın kendi varyantları önceki Gotik stillerin unsurlarından meydana geldi. İngiltere ve Fransa arasındaki Yüz Yıl Savaşı'nın (1337-1453) sona ermesi, bir zamanlar savaş çabalarında tüketilen kaynaklar sanat ve bilimin gelişimine yönlendirildiğinden, Rönesans fikirlerinin bu uluslara nüfuz etmesine izin vermekten de sorumludur.

Rönesans, mimarinin algılanma biçiminde devrim yarattı, sadece sembolik ve dini amaçlardan ziyade hümanizmle büyülendi. Rönesans, dönemin hem ürünü hem de nedeni olan yeni bir düşünce ve ifade biçimiydi. Bu şekilde Rönesans, mevcut zihniyetlere meydan okudu ve bazılarının benzersiz olduğunu öne sürdüğü bir keşif, icat ve sanatsal başarı çağına yol açtı.