Sürdürülebilir Mimaride Biyomalzemeler Nelerdir?

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Biyomalzemeler, adından da anlaşılacağı üzere, canlı organizmalardan elde edilen doğal kaynaklı malzemelerdir. Bitkiler, hayvanlar ve mantarlar gibi canlı varlıklardan türeyen bu malzemeler arasında en yaygın kullanılanı doğal ahşaptır. Mantar meşesi, kenevir ve kamış gibi diğer biyomalzemeler de sürdürülebilir yapıların inşasında önemli rol oynamaktadır.

Sürdürülebilir mimaride biyomalzeme kullanımı

Biyomalzemeler yalnızca modern tasarımlarda değil, uzun yıllardır yerel mimaride de kullanılmaktadır. Yerel halk, doğal çevreyle simbiyotik bir ilişki kurarak, kendi ekosistemine uygun yapılar inşa etmiştir. Hindistan’ın Meghalaya bölgesinde görülen yaşayan kök köprüleri bu duruma çarpıcı bir örnektir. Ficus bitkilerinden gelişen bu köprüler, doğal birer asma köprü görevi görerek, mimarinin doğrudan canlı organizmalardan nasıl şekillenebileceğini gözler önüne seriyor.

Biyomalzemelerin avantajları

Biyomalzemelerle inşa edilen yapılar, hem kullanıcıya hem de çevreye sayısız fayda sağlar. Bu malzemeler biyolojik olarak parçalanabilir, çevreye zarar vermez ve daha sağlıklı yaşam alanları oluşturur. Ancak her doğal malzeme gibi, biyomalzemeler de bakım ve yenileme gerektirir; uzun ömürlü olmaları için düzenli bakım gerekir.

Geçmişte kalıcılık arayışı, mimarlığın taş, cam, çelik ve beton gibi daha dayanıklı ama çevreye zarar veren malzemelere yönelmesine neden olmuştur. Bugünse, sürdürülebilirlik adına bu kararlar yeniden sorgulanmaktadır.

Mevcut yapı malzemelerinin çevresel sorunları

Günümüzde kullanılan geleneksel yapı malzemeleri, binaların ömrünü uzatsa da, doğaya ağır bedeller ödetmektedir. İnşaat sektörü, küresel karbon emisyonlarının %37’sinden sorumludur. Beton, cam, çelik gibi malzemelerin üretim süreçleri, yoğun enerji kullanımı gerektirir ve çevre kirliliğine yol açar.

Ayrıca, yapı malzemelerinde kullanılan doğal kaynakların aşırı çıkarılması nehirlerin, toprakların ve ekosistemlerin tahrip olmasına neden olmaktadır. Nehir kumu gibi ham maddelerin fiyatları artarken, ekolojik denge de geri dönülmez biçimde bozulmaktadır. Bu değişim, Antroposen Çağı olarak adlandırılan yeni jeolojik dönemde net şekilde gözlemlenmektedir.

Yapı sektöründe yeni sorgulamalar

Gelişmiş ülkelerde yapı arzının ve talebinin artması, "her yapı kalıcı olmalı mı?" sorusunu beraberinde getirmiştir. Yıkılan binalardan geriye kalan inşaat atıkları, biyolojik olarak çözünemeyen, toprağa ve yer altı sularına zarar veren kimyasallarla doludur. Bu durum, yapı sektöründe geçicilik kavramının yeniden değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır.

Doğadan ilham alan mimari çözümler

Yeni nesil biyomalzemeler arasında, mantar köklerinden elde edilen miselyum tuğlaları dikkat çekmektedir. Bu tuğlalar, hem dayanıklı hem de tamamen doğada çözünebilen yapı elemanlarıdır. Ayrıca, alglerden üretilen biyoyakıtlar sayesinde binalar kendi enerjisini üretir hale gelmektedir.

Arup tarafından geliştirilen Solar Leaf projesi ve Ecologic Studio’nun tasarımları, biyoteknoloji ve mimarlığı bir araya getirerek, yapıların doğayla simbiyotik bir ilişki kurmasını sağlamaktadır.

Neden biyomalzemelere geçiş şart?

Biyomalzemeler, yalnızca sürdürülebilir değil, aynı zamanda iyileştirici potansiyele sahip malzemelerdir. Bu dönüşüm, uzun vadede beton ve çelik gibi yenilenemez malzemelere olan bağımlılığımızı azaltacak; mimarlığın doğa dostu, esnek ve yenilikçi bir yaklaşımla yeniden şekillenmesini sağlayacaktır.