2016’nın Yeşil Başkenti Ljubljana
Toplam nüfusu sadece 280 bin olan Ljubljana, küçük ölçekli bir şehrin, iyi ve kararlı bir yönetimle kısa zaman içinde büyük değişimler yaratabileceğine iyi bir örnek. 2007 yılında oluşturulan 2025 Ljubljana hedefleri doğrultusunda 12 bin kişiden oluşan kamu kurumları, kent yönetimi, sivil toplum örgütlerinin çalışmaları sayesinde yaşadığı dönüşümle şehir, 2016 Avrupa Yeşil Başkenti ünvanını almayı başardı.
Tarihin izlerinin yeşille buluştuğu küçük Avrupa başkenti
Slovenya’nın en büyük şehri ve aynı zamanda başkenti Ljubljana, Bristol’ün ardından 2016 yılında kent yaşamındaki çevresel sorunlara karşı çaba sarf eden şehirleri ödüllendiren ve iyi uygulamaların Avrupa’da yayılmasını sağlamak amacıyla verilen Avrupa Yeşil Başkenti ünvanını aldı. Kısa sürede pek çok değişiklik yaşanan Güneydoğu Avrupa şehri Ljubljana, küçük yüz ölçümünde kaliteli bir hayat sunuyor.
Toplam nüfusu sadece 280 bin olan Ljubljana, küçük ölçekli bir şehrin, iyi ve kararlı bir yönetimle kısa zaman içinde büyük değişimler yaratabileceğine iyi bir örnek. 2007 yılında oluşturulan 2025 Ljubljana hedefleri doğrultusunda 12 bin kişiden oluşan kamu kurumları, kent yönetimi, sivil toplum örgütlerinin çalışmaları sayesinde yaşadığı dönüşümle şehir, 2016 Avrupa Yeşil Başkenti ünvanını almayı başardı.
1991’ yılında bağımsızlığını ilan eden Slovenya’nın başkenti ve aynı zamanda da en büyük şehri olma özelliğine sahip olan Ljubljana, ülkenin adeta lokomotifi konumunda. Oslo, Nijmegen, Umea ve Essen gibi şehirlerle yarışan Ljubljana, jüriyi, 10 yıllık bir süre içinde sürdürülebilir kentsel yaşamı geliştirmede geçirdiği önemli dönüşümle etkiledi. Ljubljana, yalnızca değişikliklerin hızlı bir şekilde uygulanabileceğini değil, aynı zamanda pek çok paydaşın işbirliğiyle kentte dönüşümün çevreyle uyumlu yapılabileceğini gösteriyor. Bu nedenle, diğer Avrupa kentlerine de bir örnek ve ilham kaynağı niteliğinde.
Orta Çağ kalesinin çevresine konumlanan eski kent merkezini, Barok bina cephelerini ve Yunan kenti Emona’nın tarihi kalıntılarını da koruyan Avrupa şehri, 5000 yıllık tarihinin izlerini barındırıyor. Şehir merkezine uzanan Tivoli Parkı ve Ljubljanica nehrinin pitoresk köprüleri şehrin diğer dikkat çeken karakteristikleri arasında yer alıyor.
20. yüzyılın ikinci yarısında, dünyaca ünlü mimar Jože Plečnik kendi doğduğu şehir olan Ljubljana’da yaptığı önemli çalışmalarla şehrin modern görüntüsüne yön verdi. Kültürel faaliyetin bir yaşam biçimi haline geldiği şehir, dünyanın en eski filarmoni orkestrasına sahip. Ljubljana, her yıl prestijli müzik, tiyatro ve sanat etkinliklerinden alternatif ve avangart kültürüne kadar uzanan 10 binden fazla kültürel etkinliğe ev sahipliği yapıyor.
Doğal ormanlarla ve parklarla kaplı bir şehir merkezi
Yüzde 46’sı doğal ormanlarla kaplı olan şehirde, kişi başına 542 m2 yeşil alan düşüyor. Şehir merkezinde yer alan 4 parkta vatandaşlar rahatlıkla doğayla iç içe vakit geçirip dinlenme imkanı buluyor. Şehir merkezine çok yakın olan Rožnik, Tivoli ve Šišenski Hill Peyzaj Parkı’nda koruma altına alınmış bitki türleri bulunuyor.
135 kilometrekarelik alana yayılan açık orman alanları, tarlalar barındıran Ljubljana Marsh Parkı’nda yetiştirilen bitkilerle biyoçeşitlilik desteklenirken, 2002 yılında arkeologlar tarafından parkta bulunan 5002 yıllık olduğu tahmin edilen dünyanın en eski ahşap tekerliği UNESCO Miras Listesi’ne alındı. 1972 yılında kurulan en eski park Zajčja Dobrava ile Polhov Gradec Dolomites Parkı zengin biyoçeşitliliğiyle dikkat çekiyor.
2009-2015 yılları arasında Ljubljana’da, inşa edilen Šmartinski Parkı ve Zelena Jama Parkı gibi yeni parklarla ve yeşil alanlarla birlikte yeşil alanlar 80 hektar arttı.
Avrupa Yeşil Başkent Ödülü’nü Birleşik Krallık’ta ilk kez alan şehirde, 4 şehir çiftliği, 8 doğa koruma alanı ve 400’den fazla park alanı bulunuyor.
Sava Nehri boyunca yer alan kullanılmayan sanayi alanları yerine, Ljubljana vatandaşları için dinlenme alanları yapıldı. Sava Eğlence ve Eğitim Merkezi’nde yürüyüş yolları ve binicilik parkurları, bisiklet yolu, küçük bir hayvan çiftliği, bir çocuk oyun alanını yer alıyor.
Ljubljana Üniversitesi Biyoteknoloji Fakültesi Biyoloji Bölümü himayesinde kurulan Botanik Bahçesi’nde doğal bitki örtüsü üzerine araştırmalar yapılıyor. Botanik Bahçesi’nde gerçekleştirilen çok sayıda atölye çalışması, konferans, sergi ve diğer etkinlikler, bitkilerin gündelik hayatta kullanılmasını teşvik ediyor. Her yıl diğer botanik bahçeleri ile tohum alışverişi yapan Botanik Bahçesi, Slovenya’daki yerli bitkilerin en büyük tohum bankasına ev sahipliği yapıyor.
Sürdürülebilir erişim planıyla trafiksiz şehir merkezi
Sürdürülebilir Hareket Planı ile sürdürülebilirliğin gereklerini yerine getiren Ljubljana’da trafikte öncelik yayalar, bisiklet sürücüleri ve toplu taşımada.
Kentsel ulaşım, atıkların azaltılması gibi alanlarla dönüşüm yaşayan şehirdeki trafik sorunu kent merkezinin yayalaştırılmasıyla çözüldü. 100 bin metrekarelik yaya alanı olan tüm kentte otobüslere, bisikletlere ve yayalara ayrılmış yollar, kentlilerin kullanımı için hazırlanmış bisiklet parkları, yeraltı garajları, trafiğe kapalı alanlarda yolcu taşıyan “Kavalir” adını verdikleri elektrikli dolmuşlarla kentsel ulaşımda rahatlama ve yüzde 58 oranında emisyon azaltımı sağlandı. Ücretsiz hizmet veren ve saatte 5 km hızla hareket eden Kavalirle bugüne kadar 900 bin yolcu ile 80 bin km gidildi.
Yaklaşık 4-5 yıl önce taşıt trafiğinin gürültüsünün hâkim olduğu, yayaların kendilerine yol bulamadığı şehrin dar yollarında, meydanlarında ve Sava Nehri’nin kıyılarında bugün gezdiğinizde kuşların, akan nehrin ve kahvelerde sohbet eden insanların seslerinden başka bir şey duymuyorsunuz. Taşıt trafiğinin kaldırılmasıyla önceleri iş hacimlerinin azalacağı kaygısı yaşayan esnaf şimdi artan turizmle birlikte hayatından memnun görünüyor.
Kirlenmeyen yer altı sularıyla doğal içilebilir musluk suyu
Suyu teknolojik işleme tabii tutmadan halka ulaştıran birkaç Avrupa başkentinden biri olan Ljubljana’da 1 asırdan fazla süredir şehrin yakınında bulunan kaynaklardan su ihtiyacı karşılanırken, musluktan su içilebiliyor. Su kaynaklarını koruma programı ve gelişmiş atık su yönetimi sayesinde Ljubljana’daki su teknolojik herhangi bir işleme ihtiyaç duyulmaksızın kalitesini korumaya devam edecek.
Ljubljana’nın önemli dönüşüm sağladığı diğer alan atık ve atık su yönetimi. Hedefleri “sıfır atık”. Atıkların üçte ikisi geri dönüştürülüyor. Şehirde çok sık ve atık çeşitlerine göre işaretlenmiş çöp kutusu görmek mümkün. Organik atıklar için şehirlilere verilen elektronik kartlarla açılan konteynerlere atılan organik atık miktarı ölçülüyor ve haftalık belli miktarların aşılması engelleniyor. Atıkları azaltma, yeniden kullanma, geri dönüştürme için kentliler teşvik ediliyor.
2014 yılında atıkların yüzde 63’ü geri kazanıldı. Toplanan atık oranına bakıldığında Ljubljana, AB başkentleri arasında lider konumda yer alıyor. 2016’nın Avrupa Yeşil Başkenti olan şehir aynı zamanda sıfır atık stratejisi uygulamasıyla Avrupa’nın bu hedefe en çok yaklaşan başkenti.
Ljubljana, su kaynakları ve doğayı koruyarak, daha temiz, güvenli, çevre dostu kaliteli bir hayat geliştirmek için çaba harcamaya devam ediyor ve kent yönetimi, kullanılmayan sanayi alanlarının iyileştirilmesi ve Ljubljana’nın eşsiz biyoçeşitliliğinin korunması için çalışmalarına devam ederken, sürdürülebilirliği, iş faaliyetleri ve yaşam tarzlarını iyileştirmeye ve geliştirmeye devam edecek.