Mimaride Yeniden Kullanım Nedir ve Örnekleri
Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Yirminci yüzyıl, mimarlıkta köklü bir dönüşümün yaşandığı bir dönemdi. Modernist hareket, geleneksel yapı stillerinden koparak deneyselliği ve işlevselliği merkezine aldı. Yeni malzeme ve teknolojilerin desteğiyle şekillenen bu yapıların çoğu bugün neredeyse yüz yaşında. Ancak bu binaların sert çizgileri ve sade tasarımları her zaman toplum tarafından benimsenmiyor. Dahası, iç mekânların yeniden kullanım açısından esnek olmaması, bu yapılara yönelik yıkım baskısını artırıyor.
Modern yapılar neden göz ardı ediliyor?
Modern yapılar sıklıkla, enerji verimliliği ve güncel konfor standartları açısından yetersiz görülüyor. Anıt olamayacak kadar “genç”, ama kent dokusu için “yeni” sayılmayacak kadar eski olan bu yapılar, yıkım tehdidiyle karşı karşıya. Oysa sürdürülebilir mimari açısından “en çevreci bina, halihazırda var olan binadır” ilkesi, bu tartışmaların merkezinde yer almalı.
Yıkım süreci neyi gözden kaçırıyor?
Yıkım öncesi uygulanan değerlendirme süreçleri genellikle yalnızca yapının fiziksel durumuna odaklanıyor. Bu yaklaşım, yapının tarihsel, kültürel ve manevi değerlerini dışarıda bırakıyor. Sonuçta, yapıların yeniden işlevlendirilmesi ve dönüştürülmesi gibi sürdürülebilir çözümler yeterince değerlendirilmiyor.
Berlin'de bir brütalist miras: Mäusebunker
Berlin Free Üniversitesi'nin hayvan laboratuvarları olarak inşa edilen Mäusebunker, 1971-1981 yılları arasında Gerd ve Magdalena Hänska tarafından tasarlandı. 2020'de yıkılmak istenen bu yapı, kamuoyundan ve mimarlık dünyasından ciddi tepki aldı. Çünkü kampüsteki diğer iki brütalist yapı koruma altındaydı.
Yeni bir değerlendirme modeli: Modellverfahren Mäusebunker
Berlin Anıtlar Dairesi, Charité Üniversitesi ve kentsel gelişim ofisleri iş birliğiyle yürütülen Modellverfahren Mäusebunker adlı yeni model, yıkım sürecine alternatif bir yaklaşım sundu. Bu disiplinler arası analizde, yapının ikonik tasarımı, kamusal algısı ve tarihsel bağlamı değerlendirildi. Böylece yapı, sadece fiziksel bir nesne olarak değil, savaş sonrası Almanya’nın bilimsel ilerleme çabasının bir simgesi olarak ele alındı.
Mevcut yapının yeniden işlevlendirilmesi
Yapının yeni işlevlere uygun hale getirilmesi değerlendirildi. ERA Architects’in sunduğu projeler, beton cephenin korunarak nasıl enerji verimliliği sağlanabileceğini gösterdi. Bu modelin başarısı sayesinde Mäusebunker, anıt koruma statüsüne alındı. Artık yapı kültürel alan, kafe ve etkinlik merkezi olarak yeniden işlevlendirilecek.
Mevcut yapıları korumanın sürdürülebilir avantajları
Mevcut yapıların korunması, üretim sürecinde harcanan “gri enerji”yi boşa çıkarmamayı sağlar. Özellikle beton gibi malzemeler, yüksek CO₂ salınımı nedeniyle çevreye ciddi zarar verir. Ancak sağlam beton yapılar, dönüştürülmeye oldukça uygundur.
Mimaride yeniden kullanımın kültürel ve ekonomik değeri
Mimar Anne Lacaton’un dediği gibi: “Mevcut yapılar, yarının yapı malzemesidir.” Bu yaklaşım, yalnızca çevresel değil, aynı zamanda ekonomik ve kültürel açıdan da sorumlu bir tercihtir. Var olanı koruyarak sürekliliği sağlamak, mimariyi zenginleştirmenin etkili yollarından biridir.
Mimaride yeniden kullanım örnekleri
La Fàbrica – Ricardo Bofill
1973-1975 yıllarında Ricardo Bofill, eski bir çimento fabrikasını La Fàbrica adlı yaşam ve çalışma alanına dönüştürdü. Proje, mimarın en tanınan işleri arasına girdi.
Fábrica da Pompéia – Lina Bo Bardi
São Paulo’daki bu eski fabrika, Lina Bo Bardi tarafından bir kültür merkezine dönüştürüldü. Brütalist mimarinin önemli örneklerinden biri haline geldi.
Zeitz MOCAA – Thomas Heatherwick
Heatherwick Studio, Cape Town’daki tahıl silosunu çağdaş sanat müzesine çevirdi. Mevcut yapının yaratıcı şekilde değerlendirilmesiyle yeni bir kamusal alan yaratıldı.
En sürdürülebilir bina, zaten var olandır
Mevcut yapıların potansiyelini görmek, onları yalnızca korumak değil, dönüştürmek anlamına gelir. Bu, hem kentsel kimliği güçlendiren hem de çevresel sorumluluk taşıyan bir yaklaşımdır. Mäusebunker örneği, bu anlayışın sadece mümkün değil, aynı zamanda gerekli olduğunu gösteriyor. Kentlerin geleceği için yıkımdan ziyade dönüştürmeyi önceliklendirmek, mimarlığın yeni rotası olabilir.