Venedik Mimarlık Bienali 2025 ve Geleceğin Yaşam Alanları

Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
Mimar Carlo Ratti küratörlüğünde gerçekleşen Venedik Mimarlık Bienali 2025, şehri adeta geleceğin yaşam senaryolarını test eden küresel bir laboratuvara dönüştürüyor. Bu yılki teması, “Intelligens. Natural. Artificial. Collective.” (Zekâ. Doğal. Yapay. Kolektif.), avangart mimari yaklaşımlar için yaratıcı bir zemin sunuyor.

Bienal’deki birçok yerleştirme, ev kavramını klasik anlamının ötesine taşıyor: Konutlar artık yalnızca bir barınak değil; enerji yönetimi, sürdürülebilir malzeme kullanımı, sosyal sistemler ve yapay zekâ destekli davranış biçimlerinin test edildiği bir alana dönüşüyor.

İşte 2025 Venedik Mimarlık Bienali’nde öne çıkan, deneysel ve vizyoner yaşam alanlarıyla dikkat çeken dört önemli yerleştirme:

1. Deserta Ecofolie: Sıfır Karbonlu Yaşamın Mimari Prototipi

Mimarlar Pedro Ignacio Alonso ve Pamela Prado liderliğinde geliştirilen Deserta Ecofolie, Şili’nin Atacama Çölü gibi zorlu iklim koşullarında yaşanabilirliği test ediyor. 16 m²’lik bu kompakt yapı, sis toplayıcı paneller, sürdürülebilir cephe sistemleri, güneş enerjisi panelleri ve hidroponik tarım üniteleri ile iki kişi için tamamen kendi kendine yeten, karbon-negatif bir yaşam alanı sunuyor.

Bu “eko-teknik bütün” yalnızca bir barınak değil, aynı zamanda hayatta kalma koşullarını ölçümleyen deneysel bir mimari araç. Yapının ismi, mimarlık kuramcısı Rayner Banham’ın “en küçük ekoteknik nesne” olarak bisiklete atıf yaparak mimarinin teknoloji ve doğayla olan ilişkisini yeniden yorumluyor.

2. HOME: Yerli Mimariyle Duyusal Bir Mekân Deneyimi

Avustralya’nın yerel halkı tarafından hazırlanan ve ilk pavyonu olan HOME, “şehir” kavramı üzerinden mekân ve toprakla kurulan derin duygusal bağa odaklanıyor. Tasarım ekibi, Jack Gillmer-Lilley, Prof. Emily McDaniel (UTS) ve Dr. Michael Mossman (Sydney Üniversitesi)’dan oluşuyor.

Toprak ve sıva kullanılarak yaratılan dokunsal, sakin ve içe dönük bir atmosfer sunan HOME, Batılı yapı anlayışlarına alternatif olarak ortak üretim gibi yerli uygulamaları öne çıkarıyor.

Pavyonla eş zamanlı yürütülen ulusal eğitim programı, 11 üniversiteden 125 öğrenciyi “ev” kavramını yorumlamaya davet etti. Günlüklerden prototiplere uzanan yaratım sürecinin ürünleri, Venedik’te ziyaretçilerin dokunarak deneyimleyebileceği şekilde sergileniyor.

3. Roofscapes: Kentsel Isıya Karşı Mimari Çözümler

Roofscapes, Venedik Mimarlık Bienali’nde sunduğu “Climate Realignment: Tactical Adaptations to Urban Heat” projesiyle, kentlerdeki aşırı ısınmaya karşı çatılardan yararlanmayı öneriyor. Isı haritaları, sensör verileri ve yerel halk röportajları, ziyaretçilere kent sıcaklığını hissettiren ve soğutma etkilerini gösteren interaktif bir deneyim sunuyor.

Roofscapes, şehir planlamasında sıklıkla göz ardı edilen çatıları, sürdürülebilir kentleşme, barınma çözümleri ve iklim dayanıklılığı için aktif mimari unsurlar hâline getiriyor. Proje, tarihi dokuyu korurken çevresel koşullara uyum sağlayan yapıların dikey olarak gelişebileceğini ortaya koyuyor.

4. The Land Remembers: Doğayla Onarıcı Bir İlişki

The Land Remembers, Collective for Architecture Lebanon (CAL) küratörlüğünde hazırlanmış ve “ev”i toprağın hafızası ve şifa potansiyeliyle ilişkilendiren çarpıcı bir yerleştirme. Kurmaca bir “Toprak Zekâsı Bakanlığı” çatısı altında dört bölüme ayrılıyor: Eko-kırım Raporları, Karşı-Haritalama, Endemik Türler ve Stratejik İyileşme.

Sıkıştırılmış toprak tuğlalarla ve buğday tohumlarıyla inşa edilen pavyon, Bienal boyunca kelimenin tam anlamıyla yeşeriyor—yani yapı, canlı bir organizma gibi büyüyerek doğayla bütünleşiyor. Ziyaretçiler, odalara benzer geçişli alanlarda sesler, haritalar ve hikâyeler eşliğinde bu ekolojik dönüşümü deneyimliyor.

Proje, geleceğin evlerinin sadece barınak değil; yaşayan, onarıcı ekosistemler olabileceği yönünde güçlü bir önerme sunuyor.

Deneysel Mimaride Yeni Bir Dönem

Venedik Mimarlık Bienali 2025’te sergilenen bu projeler, sadece sanatsal beyanlar değil, aynı zamanda geleceğin mimarisi için test edilebilir prototipler. Duvarların kalıcılığını sorgulayan, iklim değişikliği, göç ve dijitalleşmenin şekillendirdiği toplumsal yapılar için yepyeni barınma biçimleri öneren bu projeler, mimarlığı yeniden tanımlıyor.