Sürdürülebilir ve Uygun Fiyatlı Konut
Nüshet Çamuşoğlu / nushet@ekoyapidergisi.org
İkinci Dünya ülkeleri, Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği ve Doğu Bloku ile ittifak içinde olan, merkezi planlamaya dayalı sosyalist ve komünist ekonomik yapılarla tanınır. Rusya, Çin, Kuzey Kore ve çeşitli Doğu Avrupa ülkeleri bu gruba dahildir. Günümüzde “İkinci Dünya Ülkeleri” terimi artık sık kullanılmasa da, kalkınma düzeyi ve ekonomik geçiş süreçleri bağlamında hâlâ referans alınmaktadır.
Bu ülkeler, merkezi planlamadan daha adil kazanç sistemlerine geçerken; ekonomik erişilebilirlik, çevresel sürdürülebilirlik ve artan nüfus baskısı gibi önemli sorunlarla karşı karşıyadır. İdeal ve sürdürülebilir konut modelleri geliştirme çabaları bu yeni zorluklara çözüm aramaktadır.
Uygun fiyatlı konut krizi
Doğu Avrupa, Orta ve Güneydoğu Asya’daki bazı ülkeler; konut stokları, hızlı kentleşme, yetersiz altyapı, yeşil bina finansmanına sınırlı erişim ve zayıf kent planlaması gibi yapısal sorunlarla karşı karşıyadır. Bu sorunlara karşılık, hibrit ve sürdürülebilir konut çözümleri ön plana çıkmaktadır.
Sürdürülebilir ve uygun fiyatlı konut modelleri
Yerel ve doğal malzeme kullanımı
İkinci Dünya ülkelerinde uygun fiyatlı sürdürülebilir konut modelleri, genellikle yerel malzeme kullanımı ile maliyeti ve karbon ayak izini azaltmayı hedefler. Vietnam ve Özbekistan, toprak yapı tekniklerini yeniden canlandırarak bu alanda öncülük etmektedir.
Modüler ve aşamalı yapılar
Modüler ve aşamalı konutlar, düşük gelirli bireylerin zaman içinde konutlarını tamamlamasına olanak tanır. Bu yöntem, Latin Amerika’daki başarılarının ardından Doğu Avrupa’da da prefabrik yapılar ve çelik iskelet sistemleri ile yaygınlaşmaktadır.
Toplum katılımlı planlama
Romanya ve Bulgaristan gibi ülkelerde uygulanan toplum odaklı inşa süreçleri, tasarım ve yapım aşamalarına halkı dâhil ederek maliyeti düşürmekte ve sahiplenmeyi artırmaktadır.
Pasif tasarım ve yerel mimari
Gürcistan ve Sırbistan’da, kalın taş duvarlar ve küçük pencere açıklıkları gibi geleneksel mimari ögeler, modern tasarımla birleşerek enerji verimliliği yüksek binalar ortaya koymaktadır. Ayrıca güneş panelleri, yağmur suyu hasadı gibi yenilenebilir enerji sistemleri bölgede giderek yaygınlaşmaktadır.
Sürdürülebilir konut örnekleri
Tayland – Baan Mankong programı
Tayland’ın bu devlet destekli programı, gecekondu bölgelerinde iyileştirme, arazi sahipliği ve krediye erişim gibi sosyal hakları güçlendiren önemli bir modeldir.
Doğu Avrupa – Enerphit
Polonya ve Çek Cumhuriyeti’nde AB destekli “EnerPHit” projeleriyle, Sovyet döneminden kalan panel konutlar yüksek enerji verimliliğine sahip biçimde yenilenmektedir.
Kırgızistan – Eko-köy girişimi
Kırgızistan’da halkın kendi evini inşa edip güneş enerjisi sistemleri kurduğu bu proje, tabandan gelen katılım ile örnek bir sürdürülebilirlik modelidir.
Sürdürülebilir konut modellerinin önündeki engeller
Sürdürülebilir ve uygun fiyatlı konut modelleri giderek tanınsa da, bazı önemli engeller süreci yavaşlatmaktadır:
Yüksek maliyet algısı, teknolojilerin benimsenmesini engellemektedir.
Nitelikli iş gücü eksikliği, kaliteyi ve yaygınlaşmayı kısıtlamaktadır.
Zayıf mevzuat ve denetim eksikliği, sürdürülebilir uygulamaları teşvik etmemektedir.
Finansal yatırımcıların çekimser yaklaşımı, projeleri ekonomik risk olarak değerlendirmelerine neden olmaktadır.
Sürdürülebilir konut için stratejik öneriler
1. Finansal teşvikler ve karbon kredileri
Karbon kredilerinden yararlanarak bu konut projelerinin finansmanı artırılmalıdır. Ayrıca devlet teşvikleriyle projeler sübvanse edilmelidir.
2. Teknolojiye erişimi kolaylaştırmak
Sürdürülebilir bina teknolojileri için halkı bilinçlendirme çalışmaları yapılmalı ve kamu-özel ortaklıklarıyla maliyet düşürülmelidir.
3. Yerel malzeme araştırmaları
Geleneksel malzemelerin kullanımını teşvik edecek araştırmalar desteklenmeli ve bu malzemelerin sürdürülebilirlik standartlarına uyumu belgelenmelidir.
4. Eğitim ve mesleki gelişim
Yeşil inşaat alanında uzman iş gücü yetiştirmek için mesleki eğitim merkezleri kurulmalıdır.
5. Enerji odaklı dönüşüm projeleri
Mevcut konut stoklarının enerji tasarrufu sağlayacak şekilde yenilenmesi, uzun vadeli ekonomik fayda sağlar ve sürdürülebilirliği güçlendirir.
Sürdürülebilir konut inşası mümkün mü?
İkinci Dünya ülkeleri, içinde bulundukları geçiş sürecini fırsata dönüştürerek, daha sürdürülebilir bir kentleşme için atılım yapma potansiyeline sahiptir. Geleneksel bilgi birikimi, modern teknolojiler ve toplum odaklı yaklaşımlar bir araya geldiğinde; yeşil ve ekonomik konut modelleri her gelir seviyesine uygun hale gelebilir.
Bu sürecin başarısı, sadece mimari çözümlere değil; aynı zamanda toplumların ekolojik dengeyi, çevreyi ve toplumsal dayanışmayı nasıl önceliklendirdiğine bağlıdır.